گایلونیا و نانورینوم دو گونه گیاهی در خطر انقراض در خوزستان

به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای استان خوزستان، صدیقه یوسف نعنایی با استناد به یافته‌های یک مطالعه میدانی اظهار کرد: بررسی‌های علمی نشان می‌دهد دو گونه نادر گیاهی Gaillonia dezfulensis (گایلونیای دزفولی) و Nanorrhinum khuzestanicum (نانورینوم خوزستانی) که نخستین‌بار توسط پژوهشگر مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان به جامعه علمی جهان معرفی شدند هم‌اینک در استان با خطر انقراض جدی رو‌به‌رو هستند.

وی گونه‌های انحصاری را مهم‌ترین گونه‌های گیاهی هر کشور دانست و افزود: به دلیل محدودیت پراکنش، با از بین رفتن این گونه‌ها، نسل آنان برای همیشه در دنیا منقرض می‌شود از این رو در مطالعات مربوط به حفاظت گونه‌های گیاهی، توجه اولیه به سمت گونه‌های انحصاری معطوف می‌شود.

یوسف نعنایی با بیان اینکه ایران یکی از کانون‌های ارزشمند تنوع زیستی در جهان محسوب می‌شود، بیان داشت: سهم ایران از گونه‌های گیاهی انحصاری حدود ۲۴ درصد است که جایگاه پانزدهم جهان را برای کشور به ارمغان آورد.

این پژوهشگر خوزستانی تصریح کرد: بر اساس آخرین مطالعات، شمار گونه‌های انحصاری منطقه‌ای ایران به ۲هزار و ۵۹۷ گونه می‌رسد که این موضوع بر ضرورت حفاظت از این گنجینه طبیعی تاکید دارد.

وضعیت بحرانی دو گونه انحصاری در خوزستان

محقق مرکز تحقیقات خوزستان در تشریح ویژگی‌های این ۲ گونه توضیح داد: گونه «گایلونیای دزفولی» از ذخایر ژنتیکی انحصاری کشور با پراکنش در منطقه رویشی ایرانی - تورانی، در زیستگاه‌های کوهستانی استان خوزستان با بستر سنگ‌های گچی و در ارتفاع حدود یکهزار و ۲۸ متر از سطح دریا شناسایی شده است.

وی با اشاره به ویژگی‌های گونه نادر دیگر بیان کرد: «نانورینوم خوزستانی» نیز همچون گایلونیای دزفولی، از گونه‌های انحصاری ایران در منطقه رویشی ایرانی - تورانی به شمار می‌آید این گونه در استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، فارس و خوزستان پراکنش دارد و در عرصه‌های کوهستانی با سازنده‌های گچی و واریزه‌ای و با تیپ مرتعی واقع در ارتفاعات ۶۲۳ تا ۸۸۶ متری از سطح دریا مشاهده شده است.

یوسف نعنایی با بیان اینکه این ۲ گونه گیاهی در وضعیت بسیار نگران‌کننده‌ای به سر می‌برند هشدار داد: بر اساس ارزیابی‌های میدانی با استفاده از معیار‌های میزان حضور، سطح تحت اشغال، اندازه جمعیت، ارزیابی رویشگاه‌ها و عوامل تهدید و تطبیق با معیار‌های اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN)، جایگاه حفاظتی هر ۲ گونه مذکور در استان خوزستان در رده «در بحران انقراض» طبقه‌بندی شده‌اند.

تهدیدات گسترده علیه گیاهان ایران

وی خاطرنشان کرد: متاسفانه در سالیان اخیر پوشش گیاهی کشور به طور مستمر تحت‌تاثیر بهره‌برداری نادرست از منابع طبیعی و دگرگونی‌های اقلیمی قرار گرفته است تداوم این روند، پیوستگی و انسجام رویشگاه‌های طبیعی را مخدوش ساخته، پایداری بوم‌سازگان‌ها را تضعیف کرده و زمینه انقراض شمار بسیاری از گونه‌های گیاهی را فراهم آورده است.

این پژوهشگر در تحلیل عوامل تهدیدکننده، توسعه شتابان بخش‌های کشاورزی و صنعت، گسترش شهرنشینی و تغییر کاربری غیراصولی عرصه‌های طبیعی شامل مراتع، جنگل‌ها و اراضی پیرامون تالاب‌ها و رودخانه‌ها را از جمله مهم‌ترین دلایل تخریب رویشگاه‌های گیاهی برشمرد.

وی فهرستی هشدار دهنده از عوامل تهدیدکننده محیط‌های طبیعی را تشریح کرد و افزود: بهره‌برداری غیراصولی از عرصه‌های مرتعی و جنگلی، چرای زودرس و مفرط دام‌ها، قطع درختان، تخریب پوشش گیاهی، تولید زغال، احداث جاده و ساخت سد‌ها از جمله مهم‌ترین چالش‌های پیشروی این بوم‌سازگان‌ها است.

یوسف‌نعنایی با بیان دیگر عوامل تهدیدکننده خاطرنشان کرد: آلاینده‌های هوا ناشی از وسایط نقلیه و واحد‌های صنعتی، آلودگی‌های کشاورزی شامل مصرف بی‌رویه کود‌های شیمیایی و آفت‌کش‌ها، تشدید پدیده ریزگردها، آلوده‌سازی منابع آبی و دفن پسماند‌های شهری و بیمارستانی به شیوه‌های غیراستاندارد، زیست‌بوم‌های طبیعی را با مخاطرات جدی مواجه ساخته است.

پایش منظم و ایجاد زیرساخت‌های حفاظتی

پژوهشگر مرکز تحقیقات خوزستان با اشاره به لزوم توقف روند کنونی، بر حفظ ذخایر ژنتیکی کشور تاکید کرد و گفت: انجام پایش مستمر و دوره‌ای، ارزیابی منظم وضعیت گونه‌ها و پایش دقیق زیست‌بوم‌ها باید در اولویت برنامه‌های حفاظتی قرار گیرد.