از تاخیر در احداث پتروپالایشگاه‌ها تا تغییر در تعریف آن‌ها

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما، آقای هوشنگ فلاحتیان معاون برنامه ریزی وزارت نفت می‌گوید: در ازای سه میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه ظرفیت تولید نفت در کشور، دو میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه ظرفیت پالایش نفت وجود دارد؛ یعنی روزانه یک میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه نفت به علت نبود زیرساخت‌های پالایشی،  به صورت خام صادر می‌شود.

او می‌گوید: دشمن از این موضوع استفاده کرده و نفت خام و میعانات گازی ما را تحت تحریم قرار داده است.

به گفته این مقام مسئول، راهکار، تولید محصولات پتروشیمی از زنجیره ارزش نفت یا همان احداث پتروپالایشگاه هاست؛ زیرا تولید محصولات پتروشیمی، تحریم پذیر نیست یا بسیار کم تحریم پذیر است.

قانون این کار هم با عنوان حمایت از توسعه صنایع پایین دستی نفت خام و میعانات گازی با استفاده از سرمایه گذاری مردمی، در تیر ۱۳۹۸ تصویب شده تا پتروپالایشگاه‌ها و طرح‌های پایین دستی در صنعت نفت ایجاد شوند.

رهبر انقلاب اجرا نشدن این قانون را دو بار در جلسات عمومی به دولت سیزدهم تذکر داده اند؛ ایشان یک بار در تاریخ ۱۰ بهمن ۱۴۰۰ و در دیدار با تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی در این زمینه گفتند: «ذیل صنعت نفت، این صنایع پایین دستی انبوهی که وجود دارد، یک نمونه اش همین پتروپالایشگاه هاست که قانونش هم در مجلس در سال ۹۸ تصویب شد؛ به دولت وقت هم ابلاغ شد؛ منتهی دنبال گیری نشد متاسفانه. باید دنبال گیری شود. این‌ها هم سرمایه‌های متوسط مردم را وارد میدان اشتغال می‌کند؛ هم اشتغال آفرین است».

رهبر انقاب در تاریخ ۸ شهریور ۱۴۰۱ و در دیدار با رئیس جمهور و هیئت دولت هم گفتند: «در بخش انرژی، این پتروپالایشگاه‌ها که از زمان دولت قبل هم بنده مکرر تاکید کردم، یکی از کار‌های مهم است که حالا البته مشغول شدید شما، اطلاع دارم؛ لکن دنبال کنید این‌ها مسئله را. مهم است».

احداث پتروپالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای شهید سلیمانی به کجا رسید؟

وزارت نفت تاکنون مجوز احداث طرح‌های پتروپالایشی با ظرفیت دو میلیون بشکه در روز را صادر کرده؛ مانند پتروپالایشگاه شهید سلیمانی در بندرعباس که از اسفند سال ۱۴۰۰ وعده‌های مختلفی برای احداث آن و درصد‌های متفاوتی برای تولید محصولات پتروشیمی در کنار سوخت در این پتروپالایشگاه، بیان شده است.

آقای فرهاد احمدی مدیرعامل شرکت مهندسی و ساختمان نفت در ۱۷ اسفند ۱۴۰۰ گفته بود: از سال ۱۴۰۱ عملیات طراحی بنیادی و تفصیلی و سپس عملیات EPC این طرح را شروع می‌کنیم.

۲۵ اسفند ۱۴۰۱ آقای جلیل سالاری معاون وزیر نفت در پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی بیان کرده بود: امیدواریم بتوانیم فرآیند عملیات اجرایی این پروژه را در فروردین (۱۴۰۲) شروع کنیم.

این مقام مسئول با گذشت بیش از یک سال در ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ گفت: پیش بینی می‌کنیم که عملیات اجرایی بخشی از کار را در ماه آینده شروع کنیم و نزدیک به ۳۰ درصد محصولات پتروشیمی در این طرح داریم.

آقای سالاری در ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۲ هم گفت: حدود ۲۵ درصد محصول پتروشیمی در این طرح خواهیم داشت و اکنون بحث مجوز شورای پول و اعتبار مطرح است که اگر مجوز آن اخذ شود، سهامداران می‌توانند قدرالسهم خود را واریز کنند تا شرکت ثبت شود؛ ضمن این که ما مباحث تامین زمین، مسائل زیست محیطی و قرارداد‌ها را پیگیری کرده ایم و برنامه داشتیم که در سوم خرداد این کار را شروع کنیم که ممکن است چند روزی جا‌به‌جا شود.

مختلف بودن درصد تولید محصولات پتروشیمی در پتروپالایشگاه‌ها از زبان مسئولان وزارت نفت

البته وزارت نفتی‌ها بدون بیان درصد پیشرفت فیزیکی و تعداد دقیق این طرح‌ها می‌گویند که پیشرفتشان مطلوب است؛ معاون برنامه ریزی وزارت نفت گفته، مجوز مربوط به حدود یک میلیون و ۴۸۰ هزار بشکه پالایشگاه جدید را در قالب قانون حمایت از توسعه صنایع پایین دستی نفت خام و میعانات گازی با استفاده از سرمایه گذاری مردمی، صادر کردیم و مجوز مربوط به تعداد زیادی از پالایشگاه‌های کوچک را هم از ۱۰ هزار بشکه در روز تا ۱۵۰ هزار بشکه در نقاط مختلف کشور صادر کردیم که پیشرفت‌های مختلف و متنوعی دارند.

آن‌ها اعداد مختلفی هم از درصد تولید محصولات پتروشیمی در یک پتروپالایشگاه مطرح می‌کنند؛ مثلا آقای مجید رجبی مدیرعامل پالایشگاه شازند گفته که این پالایشگاه، یک پتروپالایشگاه است، زیرا حدود ۱۰ درصد از فرآورده‌های آن، تولیدات ویژه محسوب می‌شوند.

آقای حکیم قیم مدیرعامل پالایشگاه آبادان هم گفته، بین ۱۷ تا ۳۲ درصد محصولات پالایشگاه آبادان، تبدیل به خوراک پتروشیمی‌ها می‌شود.

از سوی دیگر، آقای فلاحتیان معاون برنامه ریزی وزارت نفت می‌گوید: عمده محصولات تولیدی پتروپالایشگاهی که در دست احداث هستند، محصولات پتروشیمی است؛ یعنی کمتر از ۳۰ درصد تولیدات آن‌ها تبدیل به بنزین، گازوئیل و نفت کوره خواه شد.

وقتی پالایشگاه‌های معمولی کشور، پتروپالایشگاه نامیده می‌شوند

حتی معاون وزیر نفت در پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی می‌گوید: پالایشگاه‌های موجود در کشور هم، پتروپالایشگاه هستند و مجموعه تامین کننده خوراک مایع در حوزه پتروشیمی‌ها، در اکثر پالایشگاه‌ها اتفاق افتاده است.  

موضوعی که انتقاد کارشناسان حوزه انرژی و اعضای کمیسیون انرژی مجلس را به دنبال داشته است.

آقای مصطفی نخعی عضو کمیسیون انرژی مجلس می‌گوید: اسم طرح‌های فعلی این حوزه را می‌توان بهینه سازی تولید گذاشت و نمی‌توان آن‌ها را پتروپالایشگاه نامید؛ حداقل منظور ما در قانون گذاری، این نبوده است.

آقای مصطفی سعیدی کارشناس حوزه انرژی هم می‌گوید: در کشور‌هایی مانند عربستان سعودی و عمان، ۷۰ درصد نفت خام را در یک پالایشگاه، به سمت محصولات پتروشیمی می‌برند که می‌توان نام آن را پتروپالایشگاه گذاشت.

او همچنین می‌گوید: در کشور ما با تخفیف هم بگوییم، باید بالای ۴۰ درصد محصولات پتروپالایشگاه ها، مربوط به پتروشیمی باشد، اما ایراد اینجاست که وزارت نفت، شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی را به عنوان متولی احداث طرح‌های پتروپالایشگاهی انتخاب کرده؛ در حالی که دغدغه اصلی این شرکت، تولید سوخت است نه محصولات پتروشیمی.

قرار بود قانون پتروپالایشگاه‌ها ظرف ۸ سال اجرا شود که تاکنون حدود نیمی از این زمان گذشته است.

گزارش از رقیه هویدا - خبرنگار گروه انرژی خبرگزاری صداوسیما