فضیلت های ماه شعبان

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز لرستان، ماه شعبان، یکی از ماه‌های سال است و برای آن جایگاه بزرگ و پر فضیلتی در احادیث و روایات اسلامی از سوی پیشوایان دینی گزارش شده است.

زیرا اولاً شخصیت‌های بزرگ و ارزشمند که از ستارگان آسمان ولایت و امامت به شمار می‌آیند در ماه شعبان دیده به جهان گشوده اند مانند ولادت با سعادت حضرت اباعبداللّه الحسین(ع) که در روز سوم ماه شعبان اتفاق افتاده و نیز در روز چهارم این ماه ولادت با سعادت حضرت ابوالفضلع رخ داده، در روز پنجم آن ولادت حضرت سجاد(ع) می‌باشد همچنین در پانزده شعبان ولادت پر برکت قطب عالم امکان حضرت ولی اللّه الأعظم مهدی موعود اتفاق افتاده است که خداوند به وسیله او به هر مظلومی از اولیاء و انبیاء و اصفیاء خویش از زمانی که پدر ما آدم(ع) به زمین آمده، وعده نصرت فرموده و وعده داده که زمین را پس از آنکه از ظلم و ستم و بی عدالتی پر شده، از عدل و داد پر کند. ثانیاً علاوه بر موارد ذکر شده طبق برخی روایات نیمه این ماه شب قدر به شمار آمده که پیشوایان دینی به احیاء و شب زنده داری آن سفارش و تأکید کرده اند. ثالثاً ماه شعبان ماه بسیار شریفی بوده و منسوب به پیامبر اکرمص است.

فضیلت ماه شعبان از نگاه احادیث و روایات
رسول خدا(ص) فرمودند: رجب شهر اللّه و شعبان شهری و رمضان شهر امّتی ۱ رجب ماه خدا و شعبان ماه من و رمضان ماه امت من است. همچنین فرمودند: شعبان شهری رحم اللّه من أعاننی علی شهری ۲ شعبان ماه من است خدا بیامرزد کسی که مرا به ماه من اعانت کند؛ و نیز در حدیثی دیگر پیامبر می‌فرماید: ماه شعبان ماهی است که اعمال انسان‌ها بالا می‌رود در حالیکه مردم از آن غفلت می‌کنند.۳ همینطور از امام علیع گزارش شده که فرمودند: ماه شعبان ماه رسول خدا(ص) است.۴

روزه داری در ماه شعبان
پیامبر می‌فرمایند: شعبان ماه من است هر کس یک روز از این ماه را روزه بدارد بهشت بر او واجب می‌شود، و در برخی احادیث از شعبان به سید و سرور ماه‌ها تعبیر شده است.۵

در روایتی از حضرت صادق (ع) گزارش شده که هنگامی ماه شعبان فرا می‌رسید، پدرم امام سجاد(ع) اصحاب و یاران خود را جمع می‌کرد و چنین می‌فرمود:ای اصحاب من، می‌دانید این چه ماهی است؟ این ماه شعبان است و حضرت رسول (ص) می‌فرمود:

شعبان ماه من است پس روزه بدارید برای دوستی و محبت پیامبر خود و برای تقرّب و نزدیک شدن به پروردگار، به حق آن خدایی که جان علی بن الحسین(ع) به دست قدرت اوست، سوگند یاد می‌کنم که از پدرم حسین بن علی(ع) شنیدم که او نیز از پدرش امیرالمؤمنین(ع) شنیده است که می‌فرماید: هر کس روزه بدارد ماه شعبان را برای محبّت پیامبر(ص) و تقرّب به سوی خدا، خدا او را دوست دارد و او را به کرامت و بزرگواری خود در قیامت نزدیک گرداند و بهشت را بر او واجب نماید.

از صفوان جمال روایت شده که می‌گفت امام صادق (ع) به من فرمود: وادار کن کسانی را که در اطراف تو هستند به روزه ماه شعبان. گفتم فدایتان شوم. مگر در فضیلت آن چیزی می‌بینید فرمودند: بلی به درستیکه رسول خدا(ص) هرگاه می‌دید هلال ماه شعبان را، امر می‌فرمود به منادی که در مدینه ندا می‌کرد:‌ای اهل مدینه من از جانب خداوند به سوی شما مبعوث شدم آگه باشید که شعبان ماه من است. پس خدا رحمت کند کسی را که مرا بر ماه من یاری کند یعنی روزه بدارد.۶

از امام صادق روایت است که امیرالمؤمنین(ع) فرمود: ما فاتنی صوم شعبان مذ سمعت منادی رسول اللّهص ینادی تلی شعبان فلن یفوتنی ایّام حیاتی صوم شعبان ان شاء اللّه ۷ روزه ماه شعبان از من فوت نشد از زمانی که شنیدم منادی رسول خدا(ص) فریاد می‌کرد؛ بنابراین هرگز روزه ماه شعبان از من در ایام زندگانی ام فوت نخواهد شد. اگر خدا بخواهد.

روایت شده که روزه دو ماه شعبان و رمضان توبه و مغفرت از خداست.۸

روزی در نزد امام صادق (ع)، ذکر روزه ماه شعبان به میان آمد. حضرت فرمود که در فضیلت روزه شعبان چنین و چنان است. حتّی آنکه مردی مرتکب خون حرام می‌شود پس در ماه شعبان روزه می‌گیرد. به او نفع بخشیده و او آمرزیده می‌شود.۹

اعمال زیادی در ماه شعبان وارد شده ولی آنچه از روایات استفاده می‌شود این است که بهترین دعا‌ها و ذکر‌ها در این ماه استغفار است. هر که در هر روز این ماه هفتاد مرتبه استغفار کند مثل آن است که هفتاد هزار مرتبه در ماه‌های دیگر استغفار کرده است. عمل دیگری که در این ماه سفارش شده صدقه دادن است اگرچه به اندازه نصف دانه خرمایی باشد. تا خداوند بدن او را بر آتش جهنم حرام گرداند.۱۰

عمل دیگر روزه ماه شعبان آنچه در قبل گذشت، از امام صادق (ع) درباره فضیلت روزه ماه رجب سؤال کردند. حضرت فرمود: چرا از روزه ماه شعبان غافلید؟ پرسیدند کسی که یکروز از شعبان را روزه بدارد چه قدر ثواب دارد؟ فرمود: به خدا قسم بهشت ثواب اوست.۱۱

دوباره پرسیدند بهترین اعمال در این ماه چیست؟ فرمود تصدّق و استغفار. هر که در این ماه صدقه دهد خداوند او را تربیت کند. همچنان که یکی از شما بچه شترش را تربیت می‌کند تا آنکه در روز قیامت به صاحبش برسد.۱۲

روزه ماه شعبان به خصوص در پنجشنبه ماه ثوابی بسیار دارد، روایت شده که در هر پنجشنبه ماه شعبان آسمان‌ها را زینت می‌کنند، پس ملائکه عرض می‌کنند: خداوندا روزه داران این روز را بیامرز و دعای آن‌ها مستجاب می‌شود.۱۳ همچنین پیامبر(ص) فرموده: هر که روز دوشنبه و پنجشنه شعبان را روزه دارد حق تعالی ۲۰ حاجت دنیوی و ۲۰ حاجت اخروی او را برآورده می‌سازد.۱۴

در این ماه صلوات بر محمّد و آل محمد(ص) بسیار سفارش شده. همچنین نماز‌های بسیار سفارش شده که برای طریقه انجام آن به مفاتیح الجنان مراجعه فرمائید.

در مجموع این ماه انجام نماز، روزه، زکات، امر به معروف و نهی از منکر، صدقه بر فقرا و مساکین، نیکی به پدر و مادر و همسایگان و اصلاح بین بستگان سفارش بسیار شده است.

مناجات
یکی از کار‌هایی که بزرگان و پیشوایان دین در این ماه انجام می‌دادند، مناجات با رب الارباب است از جمله مناجات‌ها مناجات معروف شعبانیه است که از امیرالمؤمنین و فرزندان او است که در ماه شعبان می‌خواندند و آن مناجاتی است که برای اهلش عزیز و گرامی است و برای خاطر آن به ماه شعبان مأنوس می‌شوند بلکه انتظار آن را می‌کشند و مشتاق آمدن ماه شعبان می‌شوند و در آن مناجات علوم سرشاری در کیفیّت معامله بنده با خدای متعال است که در آن اظهار ادب در طریق معرفت حق و سؤال و دعا و استغفار نسبت به خدای خود بیان شده و استدلالات ظریف و لطیفی که سزاوار مقام عبودیّت برای استحکام مقام امیدواری مناسب حال مناجات است، ذکر کرده و دلالت صریح و روشن در معنای قرب و لقای خداوند و دیدار او تنظیم شده است که به آن وسیله شبهات انسان‌ها و شکیّات منکران و وحشت اهل شک و شبهه را برطرف کرده است.

حال به فراز‌هایی از مناجات این ماه اشاره می‌شود.

لازم به ذکر است که این مناجات مهم‌ترین اعمال این ماه است بر انسان‌ها که بعضی فقرات آن را در تمام سال ترک نکند گرچه در قنوت نماز خویش و سایر حالات روزمرّه خود به آن با خدای خود ارتباط پیدا کند. گفتنی است غفلت از آن غفلت از همه خوبی‌های این ماه است.

آنجا که می‌گوید: انر ابصار قلوبنا بضیاء نظر‌ها الیک حتی تخرق ابصار القلوب حجب النّور فتصل الی معدن العظمه و تصیر ارواحنا معلّقة بعزّ قدسک ۱۵

یعنی‌ای خدا واضح و روشن ساز چشم‌های دل و جان ما را به شعایی که با آن به تو نظر کنند، تا اینکه این چشم‌ها و دلها، پرده‌های نور را پاره کند و به معدن عظمت و بزرگی مقام تو واصل گردد و روح و روان ما به واسطه ارتباط با تو عزیز و بر هواهایمان غالب و پیروز شود؛ و لازم است بیشتر تأمّل و دقت نماید که آیا در قلب او چشمی هست که به وسیله آن درک نور کند و از خود بپرسد آن پرده‌های نور چیست؟ و آیا آن چیزی که به نور تو محتجب شده و به معدن عظمت و بزرگی مقام تو متّصف است، چه می‌باشد؟

دعا در ماه شعبان
دعا غیر از قرائت و خواندن کلمات و حروف است، تا اینکه بداند چه می‌گوید؟ و از پروردگار خود چه درخواست می‌کند؟ در این صورت بر دعا کننده صدق نمی‌کند که از پروردگار خود فلان چیز را خواسته است بلکه صدق می‌کند که الفاظی را قرائت کرده و خواننده الفاظ، غیر دعا کننده و خواهنده است.

خدای متعال می‌فرماید: امّن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السّوء ۱۶ و نیز در جای دیگر می‌فرماید: ادعونی استجب لکم ۱۷ و همچنین می‌فرماید: اسألوا اللّه من فضله ۱۸ انّ اللّه کان بکم رحیم ۱۹ گفتنی است این مناجات تکان دهنده با این مفاهیم عظیم از برکات محمّد و خاندان اوست که قدر و عظمت آن را کسی نمی‌داند که صاحب دل آگاه و قلبی آکنده از محبت کوی دوست باشد، چون در قرآن به صراحت بیان شده است برای کسی که قلبی آگاه و گوشی شنوای از حقیقت دارد شهادت و گواهی را به همراه می‌آورد انّ فی ذالک لذکری لمن کان له قلب او القی السمع و هو شهید.۲۰

و غافلان از معرفت آن دور و از فوائد بزرگ و انوار درخشان آن مهجورند و به جانم سوگند که بیشتر از مردم قدر نعمت مناجات را نمی‌دانند و همانا منشأ این مناجات علوم و معارف ارجمندی است که جز کسانی که پا در این راه گذاشته اند، کس دیگری بر مقام و حدود آن آگهی نخواهد یافت و آنان اولیاء خدا یعنی آنچنان کسانی هستند که از راه کشف و مشاهده به آن دسترسی یافته اند و رسیدن به حقایق این مکاشفات همانا بزرگترین نعمات آخرت است که هیچ یک از نعمات دنیوی را به آن مقایسه و سنجش نتوان نمود و اشاره صادق آل محمّدع به این موضوع است، آنجا که می‌فرماید: اگر مردم آنچه را که در فضیلت معرفت خداست می‌دانستند چشمان خود را به آنچه دشمنان از زرق و برق حیات دنیوی بهره ورند نمی‌گشودند و دنیای آن‌ها در نزد آنان از آنچه در زیر پا‌های خود لگد می‌کنند پست‌تر می‌نمود و به معرفت خداوند مانند آن کسی که همواره در باغ‌های بهشت با اولیاء خدا مصاحب باشد متنعم می‌شدند و لذّت می‌بردند.

مرحوم صدوق در کتاب من لایحضره الفقیه روایت کرده که: شنیدم از اباعبداللّه(ع) که می‌فرمود: کسی که روز اول ماه شعبان روزه بگیرد بهشت بر او واجب می‌شود و هر کس دو روز روزه بگیرد، خداوند در هر روز و شبی در دنیا به او نظر می‌افکند و نظر خود را به او در بهشت ادامه می‌دهد و هر کس سه روز روزه بدارد، خدا را در عرش او و بهشت خود زیارت می‌نماید. یعنی زائر خدا می‌شود همانطور که اگر کسی قصد خانه خدا کند، قصد خدا را نموده است.۲۱

البته همه اعمال را بهتر است به آنچه سبک و آسانتر است عمل نماید تا آنکه آن عمل را از روی نشاط به جای آورد و بین آن و بین ذکر خود از سایر اعمال و فکر خویش را بر حسب حال خود جمع نماید.۲۲

فراز‌هایی از مناجات شعبانیه:
خدایا بشنو دعایم را هرگاه دعا کنم و صدای ناله ام را بشنو هنگامی که صدایت کنم؛ و به من رو کن هنگامی که تو را مناجات کنم. خدا یا اگر مرا محروم کنی چه کسی به من روزی دهد و اگر تو مرا خوار کنی چه کسی مرا یاری کند. خدایا از خشم و غضبت به تو پناه می‌برم. خدایا اگر من شایسته رحمت تو نیستم پس تو بر اینکه بر من به فضل وسیعت جود کنی شایسته ای.

خدایا گناهان من را در دنیا می‌پوشانی، ولی من به پوشاندن خطا‌ها در آخرت نیازمندترم. زیرا در قیامت باید در حضور پیامبران، صلحا و شهدا پاسخ گوی اعمال خود باشم. چون در این دنیا همه مردم مثل خودم خطا کارند، ولی در قیامت شرمندگی در حضور پیامبران و امامان معصوم را چگونه چاره جویی کنم؟

خدایا اگر مرا به جرمم مؤاخذه کنی تو را به عفوت مؤاخذه می‌کنم؛ و اگر مرا به گناهم بازخواست کنی تو را به مغفرتت بازخواست می‌کنم؛ و اگر مرا داخل جهنّم کنی به اهل جهنّم اعلام می‌کنم که من خدا را دوست داشتم.

خدایا عمری را در غفلت و بی خبری و فراموشی گذراندم و جوانی ام را در حال مستی و دوری از تو به پیری رساندم. خدایا غرور به کرمت مرا بیدار نکرد.

خدایا مرا از آنانی قرار ده که وقتی او را خواندی، پاسخت را داد. خدایا مرا از کسانی قرار ده که همواره به یاد تو هستند و پیمان تو را نمی‌شکنند. همواره شکرگزار تو هستند.

خدایا مرا به نور عزّت فروزنده ایت پیوند ده تا تو را بهتر بشناسم و از غیر تو جدا شوم.۲۳

از جمله اعمالی که در ماه شعبان به آن سفارش شده تمرین سکوت است. روزی یاران در اطراف پیامبر بیدار و مشغول نماز و قرآن خواندن بودند دشمنان، مسلمانان را تیرباران کردند به واسطه تاریکی و ندیدن مسلمانان. نزدیک بود مسلمانان شهید شوند که ناگاه از دهان چند تن از یاران نور‌هایی ساطع شد که لشکرگاه مسلمانان را روشن کرده و سبب قوّت و دلیری آن‌ها شد. پس شمشیر کشیده و دشمنان را کشته و زخمدار و اسیر نمودند. برگشتند و جریان را برای حضرت رسولص نقل کردند فرمودند: این نور‌ها به جهت اعمال برادران شما است و یک یک آن‌ها را نام برد و می‌فرماید همه نیکبخت می‌شوند جز کسانی که در امور دیگران سرکشی می‌کنند.۲۴

اول شعبان
خداوند در روز اول شعبان به در‌های بهشت امر می‌کند که باز شوید و به شاخه‌های درخت طوبی امر می‌کند که شاخه هایش را نزدیک این دنیا بیاورد، هر کس دری از خیر و نیکی را در این روز فرا گیرد، هر که نماز مستحبی در این روز ادا کند، هرکه در این روز، روزه بگیرد، هر که میان زن و شوهرش یا پدر و فرزندش یا خویشاوندانش یا مرد و زن همسایه اش یا مرد و زن بیگانه صلح برقرار کند، کسی که طلبی از کسی دارد از او کم کند، کسی که قرضی را که صاحبش از بازگشت آن مأیوس شده به یادآورد و آنرا ادا کند، کسیکه کفالت یتیمی را بر عهده بگیرد، کسیکه قرآن یا چیزی از آنرا بخواند، کسیکه خدا را به یاد آورد و نعمت‌های او را بشمارد و او را شکر کند، کسیکه مریضی را عیادت کند، کسی که به پدر و مادر یا یکی از آن‌ها نیکی کند، کسی که جنازه‌ای تشییع کند، کسی که مصیبت زده را تسلیت گوید، کسی که کار خیر انجام دهد. حتماً به شاخه‌ای از درخت طوبی آویخته می‌شود.

همچنین اگر دری از شرّ و گناه را در این روز فرا گیرد، کسی که در ادای نمازش کوتاهی کند و آنرا ضایع کند، کسی که فقیری در نزد او بیاید و او قادر بر تغییر حالش باشد و به وی نرسد، ولی او را کمک نکند، کسی که بدکاری از او عذرخواهی نماید، امّا او عذر او را نپذیرد بلکه او را بیشتر از بدی او عقوبت کند، کسی که میان زن و شوهرش، پدر با فرزندش یا میان دو همسایه جدایی اندازد، کسی که بر تنگدستی سختگیری بگیرد، کسی که بر یتیمی جفا کند و به او آزار رساند و همچنین مال او را تباه نماید، کسی که خوانندگی کند و در آن خواندن بر معاصی و گناهان برانگیزند، کسی که کار‌های قبیح خود را در جنگ‌ها و انواع ستم‌های خود را بر بندگان بشمارد و بر آن‌ها افتخار کند، کسی که به عیادت مریض خود نرود، کسی که جنازه‌ای را تشییع نکند به دلیل خوار و پست بودن آن فرد در نظرش، کسی که از مصیبت زده دوری نماید و به او به خاطر حقارت و کوچکی جفا کند، کسیکه پدر و مادر خود یا یکی از این دو را عاق کند، حتماً به شاخ‌های درخت زقّوم آویخته می‌شود البته منافقین، بیشتر به شاخه‌های او آویخته می‌شوند.۲۵

نیمه شعبان
نیمه شعبان بسیار گرامی و دارای ارزش فراوانی است. از حضرت صادق (ع) روایت است که می‌فرماید از حضرت باقر(ع) از فضیلت و برتری شب نیمه شعبان سؤال شد فرمود: آن شب برترین شب‌ها بعد از لیلة القدر است و در آن شب است که خداوند فضل خود را به بندگان عطا می‌فرماید و آن‌ها را به کرم خود می‌آمرزد. پس در تقرّب جستن به سوی خدا در این شب تلاش کنید. همانا شبی است که خدا قسم یاد کرده به ذات مقدّس خود که سائلی را از درگاه خود دست خالی برنگرداند و نیمه شعبان شبی است که حق تعالی آنرا برای ما و امامان در مقابل شب قدر که برای پیامبرص است، قرار داده است.۲۶ پس شایسته است که در این شب به دعا و ثنا و شب زنده داری بپردازیم.

اعمال شب نیمه شعبان

۱ غسل که باعث کاسته شدن گناهان می‌شود.

۲ احیاء این شب به نماز و دعا و استغفار همانطور که امام سجادع انجام می‌دادند در روایت آمده هر که این شب را احیاء دارد در روزی که دل‌ها می‌میرند دل او هرگز نمی‌میرد.

۳ زیارت امام حسین(ع) که با فضیلت‌ترین اعمال در این شب است و باعث آمرزش گناهان می‌شود. هرکه می‌خواهد امام حسین(ع) را زیارت کند باید زیارت حضرت را بخواند و اقلّ زیارت آن حضرت این است که بر پشت بام رود و به چپ و راست رو به آسمان کند و زیارت حضرت را با این کلمات بخواند: السلام علیک یا ابا عبداللّه السّلام علیک و رحمة اللّه و برکاته؛ و هر کس امام حسین(ع) را اینگونه زیارت بنماید امید است ثواب حج و عمره برای او نوشته شود.

لازم به ذکر است که شب نیمه شعبان یکی از شب‌های قدر و شب تقسیم روزی‌ها و مرگهاست.۲۷ علاوه بر این گفته شده که بامداد نیمه شعبان، روز قیامت شروع خواهد شد.

نماز در شب نیمه شعبان
امام صادق (ع) در مورد با فضیلت‌ترین دعا‌ها در شب نیمه شعبان می‌فرمایند:

هنگامی که نماز عشاء را به جای آوردی دو رکعت نماز بگزار، در رکعت اول، حمد و سوره قل یا ایّها الکافرون و در رکعت دوم توحید بخوان پس از سلام سی سه مرتبه سبحان اللّه، سی سه مرتبه الحمد لله و سی و چهار مرتبه اللّه اکبر سپس بگوید: یا من الیه ملجأ العباد پس از آن سجده کند و بیست مرتبه بگوید یا رب هفت مرتبه یا الله و هفت مرتبه لاحول ولا قوّة الّا باللّه ده مرتبه ماشاء اللّه لاقوّة الّا بالله سپس صلوات بر پیامبر(ص) بفرستد و حاجات خود را بخواهد، حضرت فرمود به خدا قسم خدای متعال به کرم و فضل خود، آنرا به تو می‌دهد.۲۸

در حدیث دیگر آمده است که رسول خدا(ص) فرمود: در شب نیمه شعبان خواب بودم که جبرئیل(ع) نزد من آمد و گفت: یا محمّد(ص) آیا در این شب به خواب می‌روی؟ گفتم:‌ ای جبرئیل مگر امشب چه شبی است؟ گفت: نیمه شعبان است، برخیز یا محمّد(ص) پس مرا به پا داشت و مرا به بقیع برد به من گفت، سر خود را بلند کن، این شبی است که در آن در‌های آسمان باز است و در‌های رحمت و رضوان و مغفرت و توبه و جود و احسان باز است و خداوند به شماره مو‌ها و پشم‌های چهارپایان آزاد می‌کند و نیز در آن شب اجل‌ها و ارزاق مردم از این سال به سال دیگر تقسیم می‌گردد و هرچه در تمام سال اتّفاق می‌افتد در این شب وارد می‌گردد.۲۹

فضیلت دعای کمیل و خواندن آن در شب نیمه شعبان
از اعمال مخصوص این شب دعای کمیل است که با تأسی به امیرالمؤمنین(ع)، آن را در سجده بخوانی روایت است که کمیل دیده است که امام علی(ع) در شب نیمه شعبان دعا را در سجده خوانده است.۳۰ در روایتی دیگر آمده که کمیل گفت: با مولایم علی(ع) در مسجد بصره نشسته بودم و گروهی از اصحابش گرد او جمع شده بودند. یکی از آن‌ها عرض کرد معنای فرمایش خدای تعالی که فرموده: فی‌ها یفرّق کلّ امر حکیم ۳۱ چیست؟ آن حضرت فرمود: شب نیمه شعبان است به آن کسی که جانم به دست اوست بنده‌ای از بندگان خدا نیست مگر اینکه آنچه از نیک و بدبر او جاری می‌شود در شب نیمه شعبان بر او مقرر شده است و هیچ بنده‌ای آن شب را احیاء ندارد و دعای خضرع را نمی‌خواند مگر اینکه دعای او مستجاب گردد!

هنگامی که حضرت به منزل بازگشت من شبانه به خدمتشان رفتم و درب را کوبیدم فرمود:‌ای کمیل! تو را چه مطلبی است؟ عرض کردم یا امیرالمؤمنین! مطلبم دعای خضرع است. فرمود:‌ای کمیل! بنشین و هنگامی که این دعا را حفظ کردی در هر شب جمعه یا در ماهی یک مرتبه یا در سالی یک مرتبه، یا در عمر خودت یک مرتبه آن را بخوان خداوند از تو چاره سازی و یاریت کند روزیت دهد و هرگز مغفرت خود را از تو باز ندارد

سپس فرمود بنویس: اللهم انی اسئلک برحمتک الّتی وسعت کل شی ء.۳۲

آخرین جمعه ماه شعبان
در روایتی آمده که حضرت رضا(ع) در آخرین جمعه از ماه شعبان به اباصلت فرمود: بیشتر شعبان گذشت و این آخرین جمعه آن است، در این باقیمانده ماه تقصیر‌های گذشته ات را تدارک کن و بر آنچه به کارت می‌آید همّت کن، در دعا و استغفار و تلاوت قرآن بسیار بکوش و از گناهان خویش به سوی خدا توبه کن تا ماه رمضان فرا می‌رسد بر خدا مخلص باشی. امانتی که بر گردن داری ادا ساز، هر کینه‌ای در قلب تو از برادر مؤمنت باشد آن را برانداز و هر گناهی بر تو مانده که مرتکب آن شده‌ای آن را از دل ریشه کن ساز و از خدا پروا داشته باش و بترس و در آشکارا و پنهان بر او توکّل نمای. همانگونه که خود فرموده: ومن یتوکّل علی الله فهو حسبه انّ اللّه بالغ أمره قد جعل اللّه لکلّ شی ءٍ قدر ۳۳ یعنی آنکس که بر خدای توکل کند خدا او را بس است، زیرا خداوند امر خود را به انجام رساننده است و برای هر چیز اندازه‌ای قرار داده است.

اللّهم ان لم یکن غفرت لنا فی ما مضی من شعبان فاغفرلنا فیما بقی منه ۳۴

در این ماه خدای تعالی به احترام و حرمت ماه رمضان گردن‌هایی را از جهنّم آزاد می‌سازد.۳۵

ثواب روزه سه روز آخر ماه شعبان
و، اما در روزه سه روز آخر ماه شعبان برای کسی که تمام آن را روزه نداشته فضیلتی است که برای انسان سزاوار نیست آن را رها کند، صدوقره از امام صادق (ع) روایت نموده است که هر کس سه روزه آخر شعبان را روزه بگیرد و به ماه رمضان متصل کند، خداوند روزه دو ماه پی در پی را برای او می‌نویسد.۳۶ آخر هر ماه اغلب برای اصلاح خود و انجام کار‌هایی که در طول ماه از دست داده ایم است که امید است به نحو احسن از پایان هر ماه به ویژه ماه شعبان به دلیل ارزش آن و ماه بعدی آن یعنی ماه رمضان استفاده کنیم. در شب آخر شعبان برای ماه رمضان دعایی است از امام صادق (ع) که برای خواندن آن باید به مفاتیح الجنان مراجعه کنیم.۳۷ به امید استفاده مضاعف از این دو ماه پربرکت.

پی نوشت ها: -
۱. وسایل الشیعه، ج ۱۰، ص ۴۸۰.

۲. همان، ص ۴۹۷.

۳. همان، ص ۵۰۲.

۴. همان، ص ۴۹۳.

۵. همان، ج ۸، ص ۹۸.

۶. بحارالانوار، ج ۹۴ و ۷۹ باب ۵۶.

۷. المراقبات، ص ۱۷۳.

۸. کافی، ج ۴، ص ۹۳.

۹. بحارالانوار، ج ۱۰۱، ص ۳۸۲، باب ۹ و ج ۹۴ ص ۷۱.

۱۰. همان، ج ۹۴، ص ۷۲،

۱۱. شیخ طوسی، الخصال، ج ۲، ص ۶۰۵.

۱۲. همان.

۱۳. وسائل الشیعه، ج ۱۰، ص ۴۹۳.

۱۴. الاقبال، ص ۶۸۵.

۱۵. مفاتیح الجنان، مناجات شعبانیه.

۱۶. سوره نمل، آیه ۶۲.

۱۷. سوره غافر، آیه ۶۰.

۱۸. سوره نساء، آیه ۳۲.

۱۹. سوره نساء، آیه ۲۹.

۲۰. سوره ق، آیه ۳۷.

۲۱. وسائل الشیعه، ج ۱۰، ص ۵۰۳.

۲۲. مراقبات به نقل از من لایحضره الفقیه، ص ۱۷۶.

۲۳. مفاتیح الجنان، ص ۲۵۹.

۲۴. همان، ۲۶۶.

۲۵. مفاتیح الجنان، ص ۲۶۷ و بحارالانوار، ج ۷۳، ص ۳۵۷، باب ۶۷ و ج ۹۴، ص ۶۱.

۲۶. مفاتیح الجنان، ص ۲۷۲.

۲۷. المراقبات، ص ۱۸۵.

۲۸. مفاتیح الجنان، ص ۲۷۸، از ابی یحیی.

۲۹. روایتی در اقبال الأعمال المراقبات، ص ۱۸۲.

۳۰. المراقبات، ص ۱۹۲، به نقل از اقبال الأعمال.

۳۱. سوره دخان، آیه ۴.

۳۲. المراقبات، ص ۱۹۳، به نقل از اقبال الأعمال.

۳۳. سوره طلاق، آیه ۳.

۳۴. مفاتیح الجنان، ص ۲۸۲.

۳۵. المراقبات، ص ۱۹۶، به نقل از عیون اخبارالرضع.

۳۶. المراقبات، ص ۱۹۸.

۳۷. اقبال الأعمال، ص ۲۵۸.