نساجی هنری زیبا و ماندگار

 به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خوزستان ، بافت پارچه در ایران باستان و دوره ساسانی و بعد از آن در دوره اسلامی از اعتبار خاصی برخوردار بوده¬است که در دوره ی ساسانی این صنعت به اوج خود رسید.

مخصوصاً بافتن پارچه های فاخر مانند دیبا و زری که مورد استفاده ی پادشاهان و حکام بوده، در زمان ساسانیان ترقی بسیار کرده است.  

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خوزستان می‌گوید: یکی از مراکز اصلی بافندگی در این دوره شوشتر می باشد که به واسطه ی سابقه ی دیرینه در بافت پارچه ی دیبا، از اهمیت فراوانی برخوردار است.

چهارمحالی افزود: صنعت پارچه بافی در شوشتر جایگاه خاص و ویژه ایی دارد، آنچنان که بسیاری از نام های خانوادگی ساکنین شوشتر، وام گرفته از این صنعتند. نام های خانوادگی همچون: جولاه، دیبایی، کجباف، ابریشم کار، عباباف، شالباف، پنبه دانه، پشم فروش، قماش باف و.... این نام ها نشان از اهمیت فرهنگی این فن، و جایگاه آن در زندگی کسانی دارد، که در آن مشغول به کار بوده اند و از شغلشان به عنوان میراث خانوادگیشان یاد می کرده اند. 

وی ادامه داد: اگر چه در حال حاضر قسمت اعظمی از این مشاغل از بین رفته ومنسوخ شده اند، اما همچنان نام های خانوادگی بر گرفته از آن‌ها پایدار است. از این مطلب می توان اینگونه برداشت کرد که، پارچه تنها به منزله یک کالا جهت پوشش یا منبعی برای درآمد، به کار نمی رفت، بلکه اعتقادات و باور‌ها را نیز در خود ثبت می کرد.

چهارمحالی خاطر نشان کرد: اینکه درمیان اجساد در تابوت ها قرار داده می  شده و یا به طور کامل نقش آن بر روی لباس پیکره ها در تندیس ها یا صخره‌ها حک می شده است، تأییدی بر خاص بودن پارچه در باور‌ها و نشان دادن شأن و جایگاه اشخاص بوده  است.

وی در ادامه افزود : شوشتر از شهر‌هایی کهن ایران است که در کنار آثار و بنا‌های تاریخی ومعروفش، هنر‌ها و صنایع دستی آن نیز از جایگاه ویژه‌ای در میان صنایع دستی ایران برخوردار است.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خوزستان گفت : روزگاری نه چندان دور در کوچه پس کوچه‌های شهر شوشتر کارگاه‌های مختلف بافندگی و به ویژه نساجی وجود داشته که بسیاری از آن‌ها یا به دست فراموشی سپرده شده اند و یا در آستانه فراموشی می‌باشند.

وی افزود : پارچه‌ی ارزشمند دیبا که شهره‌ی جهانی در دوران خود داشته در این شهر و توسط استادان بافنده‌ی این شهر تهیه و آذین بخش خانه خدا بوده و به جهت تحفه‌ای ارزشمند به دور‌ترین نقاط عالم فرستاده می‌شده است.

چهارمحالی گفت: امروزه می‌طلبد تا با حمایت همه دستگاه‌های مرتبط از هنر و صنعت نساجی که روزگاری از جایگاه خاصی برخوردار بوده حمایت و با ترویج این هنر‌ها زمینه اشتغال جوانان و همچنین احیای بسیاری از این رشته‌های ارزشمند فراهم گردد.

یکی از هنرمندان دراین بخش می‌گوید: هنر‌های سنتی در ایران در طول ادوار مختلف از اهمیت بالایی برخوردار بوده است؛ یکی از وجوه این هنر «بافندگی» می باشد، که جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص داده است.

شریف می گوید : دیبای شوشتری از جمله این منسوجات است که اکنون بدلیل از بین رفتن نمونه ها تنها می توان به اشاراتی که در کتب تاریخی و برخی مقالات بدان شده تکیه کرد که گاهی شامل توصیفاتی است که از طریق آن می توان تا اندازه ای خاستگاه، ارزش اجتماعی، و به ندرت ویژگی  های فنی و هنری همچون طرح، رنگ، شیوه بافت و نقش مایه این منسوجات را شناخت. دیبا پارچه ای ابریشمین که کاربرد الیاف زر و سیم در آن، آنرا به صورت منسوجی درخشان وگرانب‌ها از دیگر پارچه ها ممتاز و متمایز ساخته-است.

وی در ادامه گفت: این کیفیت و ارزشمندی باعث شد که دیبا در میان بزرگان جایگاه ویژه ایی به خود اختصاص دهد و علاوه بر خلفا و امرا مورد توجه دربار و بازرگانان نیز قرارگرفت و به صورت مالیات و پیشکش نیز داد و ستد می شد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خوزستان می‌گوید: بافت دیبا در دوره شاپور دوم ساسانی در شهر شوشتر توسعه یافته و پس از اسلام نیز ادامه داشته است. اگرچه اعتقاد بعضی از محققان بر آن است که اسرای رومی در پیشرفت در صنعت نساجی دوره ساسانی مؤثر بوده اند، اما سوابق درخشان بافندگی خوزستان و حمایت دولت ساسانی از این صنعت باعث پیشرفت و شکوفایی آن در جهان آنروز شده و باعث گردیده است در طی سده های سوم تا پایان روزگار ساسانیان و حتی تا دوره اسلامی صنعت نساجی در ایران در بین ممالک صاحب این صنعت مقام اول را دارا باشد  اما بافت دیبا در سده های هفتم و هشتم هجری، همزمان با حمله مغول به ایران رو به زوال نهاد. 

چهارمحالی افزود: در حال حاضر دیگر اثری از این منسوج نفیس وجود ندارد و تنها شاید بتوان از طریق گنجینه‌ های خانوادگی بدان دسترسی داشت. 

بیشتر بخوانید :موج بافی ، دست بافته ای سنتی در شوشتر

علت انجام این پژوهش درآن است تا بتوان به خاستگاه تاریخی و جغرافیایی دیبا و دلایل اهمیت و با ارزش بودن آن، که بخشی از فرهنگ این مملکت و به خصوص استان خوزستان و شهرستان شوشتر می باشد دست یافت.