عمران خان و چالش هاي سياست خارجي پاکستان (بخش اول)

به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا و سيما ،حزب تحریک انصاف در انتخابات پارلمانی سراسری پاکستان با کسب 115 کرسی بیشترین شمار کرسی ها را در پارلمان این کشور که دارای ۲۷۲ نماینده مجلس ملی است به دست آورد. 
حزب "مسلم لیگ نواز" با فاصله از حزب تحریک انصاف دوم و حزب "مردم " حزب سوم شده است. بیشتر محافل سیاسی بر این باورند که شانس حزب"مردم" برای مشارکت در دولت ائتلافی را بيشتر است. 
به احتمال زیاد این رخداد انتخاباتی می تواند منجر به دگردیسی در حکومت و سیاست خارجی اسلام آباد شود.
گفته مي شود عمران خان به دليل برنامه های انتخاباتی خود که برای برقراری عدالت برای ملت پاکستان از طریق ایجاد یک نظام قضایی مستقل، احترام به حقوق بشر، حاکمیت قانون و مبارزه با فساد تاکید می کند، از محبوبیت مردمی برخوردار است.
روندها نشان می دهد از سال 1947 - جدایی از سرزمین هند و تشکیل کشور پاکستان، متغیرهای برون زا بیشترین اثر بخشی را در حیات سیاسی پاکستان داشته است. حجم و نوع مناسبات با آمریکا، بریتانیا، و سپس روسیه و نیز سیاست های نظامی و هسته ای آن کشور و ستیز های سنتی با هند، به تدریج اسلام آباد را در محاسبات جنوب غربی آسیا وارد کرد.
در صحنه داخلی، سلاح هسته ای، نگرش ضد دهلی نو، و دولت های نظامی و یا دولت های ائتلافی و شکننده ، رخدادهای منطقه کشمیر ،تکاپوی گروههای ترویستی و افراط گرا نظیر لشگر جنگهوی و یا سپاه صحابه و مهم تر نقش برجسته ارتش در ساخت قدرت داخلی ، از جمله متغیرهای درون زا محسوب می شود که بیشترین تاثیر را در کارکردهای دولت داشته است.

پیچ و خم های سیاست خارجی
با توجه به برآیند متغیرهای برون زا و درون زا در کارکرد سیاست در پاکستان می توان مشکلات سیاست خارجی کشور و نخست وزیر عمران خان را بررسی کرد، هرچند دولت جدید با میراث به جا مانده از دوران قبل روبروست و قرار نیست رخداد قطعی و ریشه ای در روابط خارجی آن ایجاد شود.
قبل از همه دو واقعیت بیشترین نقش را در سازوکار سیاست خارجی عمران خان خواهد داشت:

الف -دولت آینده، شمایل ائتلافی خواهد داشت. یعنی عمران خان به اجبار و باید اقدام به توزیع بخش هایی از قدرت با دیگر احزاب - ازجمله مردم - کند.این امر احتمالا منجر به نوعی اصطکاک سیاسی میان تحریک انصاف با مردمی ها و یا دیگر احزاب خواهد شد.
از سوی دیگر بنابر سابقه ،دولت ائتلافی در آن کشور ساختار شکننده و تقریبا غیر منسجمی داشته و دارد و بعد ها در چرخه تصمیم سازی های سیاست خارجی با اختلاف دیدگاه مواجه خواهد شد. به ویژه در قبال هند ، افغانستان و رخدادهای سرزمین کشمیر.

ب- نقش و دخالت چشمگیر ارتش بر دولت . ارتش به طور ضمنی خود را حافظ کشور و پایداری حیات سیاسی در پاکستان می داند. حضور بلافصل نظامیان در پشت سر مقامات، بر دخالت صریح آنها در ساز وکار سیاست خارجی تاکید دارد.بیشترکارشناسان بر اين باورند که حمایت ارتش از عمران خان نخست وزیر آتی پاکستان, باعث قدرت آن کشور است و عامل تضعف آن.

متغییر های موثر بر سیاست خارجی

متغير عربستان
در انتخابات پارلمانی پاکستان نه تنها عربستان سعودی و امارات متحده عربی، بلکه آمریکا، انگلیس و دیگر کشورهای اروپایی به شدت از به پیروزی عمران خان نگرانند زیرا عمران خان مخالف سیاست های آمریکا در خاورميانه است و به شدت از آرمان فلسطینی ها حمایت می کند.
""مقامات عربستان سعودی از شکست حزب متعلق به نواز شریف (نخست وزیر پیشین پاکستان) در انتخابات پارلمانی این کشور و پیروزی رقیب سرسخت وی عمران خان که دوستی زیادی با عربستان ندارد, مخالف هر گونه نقش پاکستان در جنگ یمن و به برقراری روابط قوی با ایران چشم دوخته است، نگرانند.
حزب تحريک انصاف به طور کامل مخالف سیاست های رياض و واشنگتن در منطقه است و به شدت از آرمان ملت فلسطین حمایت می کند. ""

https://www.raialyoum.com/index.php/%D9%84%
اين در حالي است که از دو دهه پيش، پس از آمريکا بيشترين کمک هاي مالي به اسلام آباد از سوي رياض تامين مي شده از جمله کمک به گروه هاي موسوم به مجلس علما و يا کمک به تاسيس و فعاليت مدارس شبانه روزي ديني. اما امروز بازي و بازيگران جديد در صحنه سياسي پاکستان، ناگزير دولت عربستان را با هزينه هاي بيشتري براي تغيير ماهيت سمت گيري در قبال پاکستان روبرو خواهد کرد. با نگاهي به گذشته، مي توان گفت چرخش احتمالي رياض به احتمال زياد با سياست هاي مخربي در برابر پاکستان همراه خواهد بود و اين خود يکي از چالش هاي سياست خارجي اسلام آباد خواهد بود.

متغير روابط با امریکا
وزن پاکستان در سیاست منطقه ای آمریکا در دهه های گذشته ،تابعی از شرايط و موقعیت افغانستان در سیاست منطقه ای واشنگتن بوده است.
از حدود 3 سال پيش روابط دو کشور همچنان با تنش و سردی روبرو بوده و اين تنش در روابط در پی اعلام راهبرد آمریکا در مورد افغانستان از سوی دونالد ترامپ رئیس جمهوری این کشور مجددا متشنج شد. برخلاف مخالفت های داخلی در پاکستان ترامپ اسلام آباد را به حمایت از تروریسم متهم کرد و از این کشور خواست به برخورد دوگانه با بحران افغانستان پایان دهد. دولت آمریکا همچنان بر موضع خود مبنی براینکه پاکستان به پناهگاه برای تروریستها تبدیل شده است تاکید داشته است.
البته از سال هاي 2004 این اتهامات از سوی دولتمردان و فرماندهان ارتش آمریکا ضد اسلام آباد ادامه داشت تا اینکه از اوایل 2006 حملات آمریکا به مناطق قبایلی بخصوص وزیرستان شمالی پاکستان آغاز شد که منجر به دور جدید تنش در روابط دوطرف گردید.
چند ماه گذشته بود که عمران خان به شدت به سخنان توهین آمیز دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا- که در صفحه توییتر وی منتشر شد- واکنش نشان داد. ترامپ گفته بود امریکا در پانزده سال اخیر 33 میلیارد دلار به پاکستان پول داده است و در مقابل چیزی جز دروغ، نیرنگ و حمایت از گروه های تروریستی دریافت نکرده است. عمران خان با عصبانیت در پاسخ به این سخنان گفت: تو نادان و قدرنشناس پاکستان هستی !

عمران خان امریکا را متهم کرد با درخواست از دولت پاکستان برای تاسیس گروه های تروریستی با همکاری سازمان اطلاعات آمریکا (سیا) در دهه هشتاد، جامعه پاکستان را به سمت افراط گرایی سوق داد و بعد از گذشت ده سال یعنی پس از حوادث یازدهم سپتامبر 2001، از پاکستان خواست با عنوان ائتلاف مبارزه با تروریسم, با این گروه ها مبارزه کند.
اکثر مردم پاکستان با تحقیر آمیز دانستن نوع برخورد آمریکا، همواره از دولت خود خواسته اند با اتکا به توانایی های داخلی و پشتوانه های مردمی دنباله رو سیاستهای آمریکا در منطقه نباشد و اجازه ندهد واشنگتن با پاکستان برخورد ابزاری داشته باشد .
با عنايت به اين شرايط، امروز واشنگتن در قبال اسلام آباد و عمران خان، شرایط سختی را برای همراه کردن پاکستان با استراتژي هاي خود بویژه در رابطه با افغانستان خواهد داشت.
هرچند پاکستان از آمریکا همواره انتظار داشته در ازا همکاری در افغانستان ، "خط دیوراند" را به طور رسمی به عنوان مرز بین المللی میان این کشور و پاکستان به رسمیت بشناسد. انتظاري که تا امروز بر آورده نشده است.
از سوي ديگر سالهاست اسلام آباد از واشنگتن خواسته در برابر همکاری در افغانستان، با اعمال فشار بر هند بحران کشمیر را به نفع اسلام آباد حل کند.
همچنانکه از يک دهه گذشته پاکستان از آمریکا مي خواسته در قبال همکاری در افغانستان ،مانع از گسترش نفوذ هند در آن کشور شود. خواسته هايي که با بي اعتنايي آمريکا مواجه بوده است.
حال به نظر مي رسد با وجود چالش هاي پيش روي دولت جديد پاکستان، آمريکا هماهنگي بيشتري براي فشار بيشتر بر اسلام آباد به عمل خواهد آورد .

===================

نويسنده: محمد حسيني پور- پژوهشگر سياست استراتژيک.

.