باستان شناسی در حال تبدیل شدن به یک دغدغه ملی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، سید محمد بهشتی در مراسم گشایش پانزدهمین گردهمایی سالانه باستان شناسی ایران افزود: اسفند، ماه پربرکتی است و مهمترین دلیل این برکت تدارک و آماده شدن برای نوروز است. 

وی گفت:یکی از نوروزهای اسفند همایش باستان شناسی کشور است که به نوعی نقطه پایان و آغاز سال باستان شناسی کشور محسوب می شود.

بهشتی با بیان اینکه باستان شناسی در حال تبدیل شدن به یک دغدغه ملی است افزود: مردم جامعه به تدریج پرسش های جدیدی را مطرح کرده اند و مسیرهای گذشته آن ها را اقناع نخواهد کرد و به دنبال طرحی نو در حوزه اندیشه هستند.

وی با اشاره به اینکه دو پرسش مهم ایران کجاست؟ و ایرانی کیست؟ مطرح می شود گفت: شاید تا پیش از این، همه تلاش و یافته های باستان شناسان، پاسخگوی دغدغه های این گروه بود و سایر افراد چندان توجهی  به  این مباحث نمی کردند اما کم کم باستان شناسی دغدغه ملی و افراد اهل نظر در سایر حوزه های علوم انسانی خواهد شد.

بهشتی با تأکید بر اینکه گروه های مختلفی به مفهوم دقیق علمی به دنبال پاسخ پرسش های مطرح شده هستند افزود: بخش قابل توجهی از این گروه ها تنها در حوزه نظری با مراجعه به متون به دنبال یافتن پاسخ ها هستند.

وی با بیان اینکه منابع مکتوب یکی از قلمروهایی است که می توان برای مطالعه به آنها مراجعه کرد گفت: یکی دیگر از این قلمروها، آثار هستند.

وی ادامه داد: ما هنوز بسیاری از آثار کشورمان را نمی شناسیم و در بسیاری از موارد با مراجعه به آثار و عرصه واقعی متوجه اغراق ها و حقایق متون می شویم.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به حمله مغول ها به نیشابور گفت: در متون نقل شده مغول ها حتی گیاهان را هم از ریشه ها در آوردند و هیچ نشانی از حیات باقی نگذاشتند.

وی افزود: این در حالی که باستان شناس ها می دانند در جایی که قتل عامی به این گستردگی اتفاق افتاده است باید  در کاوش و بررسی ها به گورهای دسته جمعی برسند در حالی که هنوز هیچ گور دسته جمعی در نیشابور کشف نشده است!

وی با طرح این پرسش که آیا به راستی مغول ها به نیشابور حمله کردند یا خیر، گفت: آثار به دست آمده نشان می دهد، قبل از حمله مغول ها کیفیت زندگی در نیشابور تنزل پیدا کرده و بحران اجتماعی و اقتصادی وجود داشته، در حالی که این موارد زیاد در متون مورد توجه قرار نگرفته است.

بهشتی عالم واقع را حوزه باستان شناس ها دانست و تأکید کرد: برای دستیابی به یک تصویر واقعی تر باید در کنار متون نظری به بررسی های باستان شناسی و حضور در محیط واقعی نیز توجه شود.

وی با بیان این که در کتاب ها نقل شده است شاه اسماعیل در جنگ چالدران حدود 11هزار نفر را شخصا در چالدران کشت، گفت: این در حالی است که به راستی این تعداد انسان در این منطقه جا نمی شد و بسیار عجیب است که یک متخصص دوره صفوی از نزدیک دشت چالدران را ندیده باشد یا یک متخصص تاریخ نادر، به محل درگیری نادر و افغان ها نرفته باشد.

وی با تأکید بر این که تاریخ در جایی اتفاق افتاده است، گفت: شاید اگر ما این رشته را به مطالعات خود اضافه کنیم به تصویری دقیق تر و واقعی تر از تاریخ برسیم.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، افزود: اگر به راستی به دنبال یافتن پاسخ پرسش های کلیدی مطرح شده و دستیابی به واقعیت هستیم نباید خودمان را به متون محدود کنیم.

بهشتی با اشاره به نقش فردوسی در احیای فرهنگ ایرانی این پرسش را مطرح کرد که آیا مردم هم نسبت  به احیا فرهنگ ایرانی توسط فردوسی آگاهی داشتند؟

وی با ذکر افسانه ای در میان مردم گفت: در این افسانه نقل شده، شبی فردوسی حضرت علی (ع) را خواب دید و آن حضرت به فردوسی فرمود؛ چرا خوابیده ای؟ تو باید فرهنگ ایرانی را احیا کنی.

بهشتی تأکید کرد: این افسانه و افسانه های مشابه نشان می دهد نزد مردم و عوام نیز خود حامل حقایق مهمی هستند.

وی افزود: با جایگاه حافظ در بین مردم و وجود روایت های مختلف در مورد او اشاره کرد و دخل و تصرف ها را حاصل جامعه دانست.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با بیان اینکه حافظ به عنوان شخصیتی تاریخی شاعری بود که سال ها پیش درگذشت اما حافظ دیگری هم وجود دارد گفت: حافظی که هرگز فوت نمی کند و هنوز هم شعر می گوید و غزل هایش به وسیله مردم تراش می خورند و جلا می یابند.

وی با اشاره به اینکه همانگونه که قرن ها پیش حافظ شیرازی با تراش دادن غزلیات ناصر بخارایی که یک قرن پیش از او زیسته بود غزلیاتی بی نظیر سرود افزود: مردم نیز در طول قرن ها با غزلیات حافظ همان کار را انجام دادند.

بهشتی با تأکید بر اینکه حافظ در قلب مردم ایران زنده است و مردم به نوعی مانند دستیار حافظ ایفای نقش کرده اند گفت: این ویژگی است که در متون علمی جدید نادیده گرفته می شود و البته تنها منحصر به حافظ نیست بلکه فردوسی، سعدی و ... هم دارای این ویژگی هستند.

وی جامعه ایران را جامعه ای پویا دانست و افزود: به همین دلیل فرهنگ ایرانی در گروه معدود فرهنگ هایی است که در طول تاریخ تداوم پیدا کرده است.

بهشتی خطاب به باستان شناسان گفت: جامعه در حال هوشیاری و خودآگاهی است و پرسش های جدی تری مطرح خواهد کرد و به زودی از باستان شناس ها پاسخ این پرسش ها را می خواهد. 

بهشتی افزود: علم باستان شناسی از مهمترین علومی است که می تواند به جامعه و اهل نظر در این حوزه کمک کند.

دستاوردهای این علم بسیار گره گشا خواهد بود و بسیاری از ابهاماتی را که شاید در سایر حوزه ها در مرحله حدس و گمان باقی بماند به یقین نزدیک تر می کند.

وی با ابراز امیدواری از اینکه ما امروز در یک نقطه عطف جدی ایستاده ایم گفت: هم اکنون آمادگی لازم برای ایفای نقش مهم تاریخی را به دست آوریم.